Over de hele wereld roepen tegenstanders van Covid-19-maatregelen de genocide op het Joodse volk door nazi-Duitsland in om zichzelf als slachtoffers af te schilderen, en hun regeringen als vervolgingsregimes. In Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Tsjechië, Frankrijk, Italië en de Verenigde Staten hebben demonstranten zich schuldig gemaakt aan vervalsingen van de geschiedenis van de Holocaust, door gele sterren op te spelden met de tekst “niet gevaccineerd” bij demonstraties tegen Covid-19-maatregelen. Tot voor kort konden dergelijke badges worden gekocht op Amazon.
Haat aanwakkeren
Dergelijke schandalige vergelijkingen zijn duidelijk onjuist, ongepast en zeer beledigend voor de slachtoffers en overlevenden van de Holocaust. In veel gevallen dient Holocaustvervorming en -verdraaiing als een brug tussen mainstream en meer radicale ideeën. Het wakkert de vlammen van haat aan – van antisemitisme, samenzweringstheorieën, haatzaaiende uitlatingen, wetenschappelijk scepticisme en wantrouwen jegens democratische instellingen, die allemaal nieuwe hoogten hebben bereikt tijdens de pandemie.
De misdaden van de Holocaust zijn in detail gedocumenteerd door het Duitse naziregime en zijn medewerkers, herhaald door ooggetuigenverslagen en onderzoek door academici van over de hele wereld. Toch wordt deze geschiedenis misbruikt, verontschuldigd, verkeerd voorgesteld en gemanipuleerd: door regeringen die hun historische verantwoordelijkheid willen minimaliseren, complotdenkers die Joden beschuldigen van het overdrijven van hun lijden voor financieel gewin en online gebruikers die nazimisdaden vergelijken met de gezondheidsvoorschriften voor Covid-19. Ongeacht de vorm helpt Holocaustvervorming altijd om Holocaustontkenning, antisemitisme, complotten en populisme te laten gedijen.
Geen randverschijnsel
Holocaustvervorming komt voor op alle niveaus van de samenleving en is verre van een randverschijnsel. Vaak gecamoufleerd als mening, is verdraaiing moeilijk te identificeren en wordt er vaak niet tegen opgetreden. Nergens is dit duidelijker dan online, waar vervormende memes en berichten zich als een lopend vuurtje verspreiden en gebruikers in een fuik van steeds meer extremistische inhoud lokken. Sarcastische opmerkingen of grappen die de draak steken met de systematische vervolging en moord van zes miljoen Joden, maken mensen ongevoelig voor de Holocaust en de erfenis ervan, en tasten hun begrip van vastgestelde feiten aan. Dit maakt mensen vatbaar voor meer radicale standpunten.
Sociale-mediaplatforms hebben beloofd actie te ondernemen tegen Holocaustontkenning. In een poging dit probleem aan te pakken, is Facebook bijvoorbeeld begonnen gebruikers die zoeken naar Holocaustgerelateerde termen door te verwijzen naar de educatieve website AboutHolocaust.org van Unesco en het World Jewish Congress. Sociale-mediabedrijven worstelen echter met het nemen van maatregelen die effectief optreden tegen de meer gecodeerde berichten van Holocaustvervorming.
Internationaal fenomeen
Holocaustvervorming en de gevolgen ervan – antisemitisme, Holocaustontkenning en extreem nationalisme – zijn internationaal van aard. Het stopt niet bij de landsgrenzen en is ook niet in slechts één taal te vinden. Het tegengaan van verdraaiing vereist daarom een internationale en interdisciplinaire aanpak die de kloof overbrugt tussen overheden, experts en het maatschappelijk middenveld.
Deze benadering moet het bewustzijn van de gevaren van Holocaustvervorming vergroten. Het moet op feiten gebaseerde kennis over de geschiedenis van de Holocaust bevorderen en de media- en informatievaardigheden versterken.
Strijd tegen Holocaustvervorming
Deze week komen wereldleiders in Malmö bijeen op het Remember – ReAct Forum om concrete stappen te beloven om de herdenking van de Holocaust te bevorderen en antisemitisme te bestrijden. Deze mijlpaal komt meer dan twintig jaar nadat het Stockholm Forum over de Holocaust de basis legde voor hedendaagse actie op het gebied van Holocausteducatie, herinnering en onderzoek. In een tijd waarin Holocaustvervorming de grootste hedendaagse bedreiging vormt voor deze erfenis, beloven de International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA) en Unesco gezamenlijk om te reageren op Holocaustvervorming door middel van wereldwijde belangenbehartiging, training en onderwijs.
De IHRA en Unesco lanceren gezamenlijk een nieuw programma om trainingen en middelen te ontwikkelen om onderwijsprofessionals, beleidsmakers, ambtenaren en journalisten in staat te stellen Holocaustvervorming aan te pakken en te voorkomen. Dit programma vormt een aanvulling op aanbevelingen die beleidsmakers helpen de Holocaustvervorming te herkennen en tegen te gaan, de Protect the Facts-campagne op sociale media en de website againstholocaustdistortion.org die eerder dit jaar werd gelanceerd.
Actie ondernemen
“We kunnen onze strijd voor de waarheid niet stoppen. We kunnen niet stil zitten”, zegt IHRA-erevoorzitter professor Yehuda Bauer. “We moeten doen wat we kunnen. En wat we kunnen doen is onderwijzen, onderzoeken, voorlichten en onze kennis vergroten over wat er is gebeurd, zodat soortgelijke dingen niet meer gebeuren.”
Deze inspanningen mogen niet stoppen in klaslokalen. Elke persoon heeft de verantwoordelijkheid om Holocaustvervorming en antisemitisme aan te pakken, waar ze ook opduiken. Iedereen heeft belang bij het begrijpen van de juiste lessen van de Holocaust en het opkomen tegen haat vandaag.
Terwijl leiders van over de hele wereld elkaar in oktober in Malmö ontmoeten, is het IHRA-Unesco-programma een eerste stap om op internationale en interdisciplinaire schaal te doen wat we kunnen om Holocaustvervorming tegen te gaan. Er is echter nog veel werk aan de winkel.
Stefania Giannini, adjunct-directeur-generaal voor Onderwijs van Unesco
Kathrin Meyer, secretaris-generaal van de International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA)
