Alhoewel het onevenwichtig verdeeld is, is er toch voldoende zoetwater aanwezig op de wereld. Maar slecht bestuur, gebrek aan middelen en veranderingen in het milieu zorgen ervoor dat ongeveer een vijfde van de wereldbevolking geen toegang heeft tot veilig drinkwater en dat circa 40% niet over sanitaire basisvoorzieningen beschikt. Dat staat te lezen in het tweede United Nations World Water Development Report - Water, A Shared Responsibility.
Overzicht
Het driejaarlijkse rapport is het meest volledige overzicht van de staat van 's werelds zoetwaterhulpbronnen. Het is het resultaat van de vereende krachten van de 24 VN-agentschappen en -entiteiten die zich met water bezighouden. Het rapport past binnen het World Water Assessment Programme waarvan de UNESCO het secretariaat voert.
Bestuur
Bestuurssystemen, zo zegt het rapport, "bepalen wie welk water krijgt, wanneer en hoe, en beslissen over wie recht heeft op water en aanverwante diensten." Onder dergelijke systemen vallen niet enkel regeringen maar ook lokale autoriteiten, de privé-sector en organisaties uit het middenveld. Ze oefenen invloed uit op een reeks issues die met water verbonden zijn, van gezondheid en voedselveiligheid, tot economische ontwikkeling, landgebruik en de bescherming van de natuurlijke ecosystemen die onlosmakelijke verbonden zijn met onze waterhulpbronnen.
Net omdat zoetwater zo'n belangrijke rol speelt bij de menselijke veiligheid en ontwikkeling, vroeg het actieplan van de Wereldtop over Duurzame Ontwikkeling (Johannesburg 2002) dat alle landen tegen 2005 een plan voor geïntegreerd beheer van waterhulpbronnen zouden opstellen. Uit het rapport blijkt dat slecht 12% van de landen dit tot nu toe deed, alhoewel er veel reeds mee begonnen zijn.
Financiële middelen
De financiële middelen die aan water besteed worden, stagneren. Volgens het rapport ging de voorbije jaren ongeveer 3 miljard dollar aan officiële ontwikkelingshulp naar de watersector, aangevuld met anderhalf miljard leningen van vooral de Wereldbank. Maar slecht een klein deel (12%) van deze middelen komt ten goede van zij die er het meest behoefte aan hebben. En slechts 10% gaat naar steun voor de ontwikkeling van waterbeleid en -planning.
Bovendien loopt de investering van de privé-sector in waterdiensten terug. In de jaren 1990 spendeerde de privé-sector naar schatting 25 miljard dollar aan watervoorziening en sanitair in ontwikkelingslanden, vooral in Latijns-Amerika en Azië. Maar veel multinationale waterbedrijven trekken zicht terug, of verminderen hun activiteiten, omwille van de grote politieke en financiële risico's die ze lopen in ontwikkelingslanden.
Doorzetten
Alhoewel de sector vaak niet is tegemoetgekomen aan de verwachtingen van regeringen van ontwikkelingslanden of van donorlanden, zou het "een fout zijn om de privé-sector af te schrijven," zo zegt het rapport. Regeringen die over weinig middelen en reglementeringen beschikken, "zijn een zwak alternatief om de problemen van slecht beheer van waterhulpbronnen en van onvoldoende voorziening in waterdiensten, aan te pakken," zo luidt het.
Het watergebruik is tijdens de twintigste eeuw verzesvoudigd, twee keer sneller dan de bevolkingsgroei. Of we al dan niet kunnen blijven beantwoorden aan deze groeiende vraag, hang volgens het rapport af van goed bestuur en de manier waarop we de beschikbare waterhulpbronnen beheren.
Goed bestuur
"Goed bestuur is essentieel voor het beheer van de almaar onder grotere druk staande waterhulpbronnen en cruciaal voor het aanpakken van armoede," zegt Koïchiro Matsuura, directeur-generaal van de UNESCO. "Er bestaat geen blauwdruk voor goed bestuur. Het is een complexe en dynamische materie. Maar we weten wel dat het adequate instellingen vergt - nationaal, regionaal en lokaal - en sterke, efficiënte wettelijke kaders en voldoende personeel en financiële middelen." Het vergt eveneens "essentiële vrijheden zoals vrijheid van meningsuiting en het recht op organisatie," zegt het rapport. "Als burgers geen toegang hebben tot basisinformatie over waterkwaliteit en kwantiteit, legt dat een zware hypotheek op hun kansen om milieuonvriendelijke waterprojecten tegen te houden of om toe te zien op de praktijken van overheidsinstellingen."
Het tweede wereldwaterrapport wordt officieel voorgesteld op het vierde Wereldwaterforum in Mexico City op 22 maart 2006, wereldwaterdag.