De Algemene Conferentie van de UNESCO, voor de 33ste keer gehouden van 3 tot 21 oktober 2005, keurde op de voorlaatste dag van haar zitting de Conventie over de bescherming en promotie van de diversiteit van culturele expressies goed. In de dagelijkse omgang spreekt men van de "Conventie Culturele Diversiteit". De Conventie kreeg een ruime meerderheid achter zich: 148 landen stemden voor, de VS en Israël stemden zoals verwacht tegen en Australië, Liberia, Honduras en Nicaragua onthielden zich. Drie maanden nadat 30 landen de Conventie ratificeerden, wordt ze van kracht.
De nieuwe Conventie Culturele Diversiteit kwam er na twee jaar van intense debatten en verschillende expertenbijeenkomsten van zowel onafhankelijke experts en regeringsvertegenwoordigers. Eén daarvan werd door Vlaanderen betaald, waarbij ook gezorgd werd voor simultaanvertaling naar het Arabisch tijdens de besprekingen - een gebaar dat als een sterk signaal ten voordele van de internationale culturele diversiteit gezien werd.
Amerikaans verzet
De Verenigde Staten bleven zich tot het laatste ogenblik tegen de Conventie verzetten. In hun ogen is de Conventie een vehikel dat cultureel protectionisme rechtvaardigt en zelfs een bedreiging voor de mensenrechten vormt. Zij beschouwen cultuurgoederen als om het even welke andere economische producten die volgens dezelfde vrijhandelsregels overal ter wereld aan de man gebracht moeten kunnen worden. Een overtuiging die meer dan waarschijnlijk is geïnspireerd door het feit dat de audiovisuele sector één van de belangrijkste pijlers van de Amerikaanse economie is en dat Hollywood-films 85% van de wereldmarkt inpalmen.
Uiteindelijk vingen de Verenigde Staten bot en veegde de overgrote meerderheid van de Unesco-lidstaten de Amerikaanse argumenten van tafel. Daarmee worden de principes bekrachtigd die vervat zijn in de Universele Verklaring betreffende Culturele Diversiteit die de lidstaten in 2001 unaniem aannamen. Die Verklaring stelt dat culturele diversiteit beschouwd moet worden als een element van het "gemeenschappelijk erfgoed van de mensheid" en de bescherming ervan als "ethisch imperatief, onlosmakelijk verbonden met de menselijke waardigheid." In 2003 vroegen de lidstaten aan de UNESCO om werk te maken van een conventie om de menselijke creativiteit te verdedigen: een normatief instrument met wettelijke kracht.
Vrijheid niet beperken
De Conventie laat landen toe om een eigen cultuurbeleid te voeren ter bescherming van de diversiteit en om de voorwaarden te scheppen waarin de eigen cultuurmarkt kan gedijen. Belangrijk zijn de bepalingen dat alle maatregelen in overeenstemming moeten zijn met de mensenrechten en de fundamentele vrijheden. Het beperken van vrije meningsuiting of individuele keuze kan dus allerminst goedgepraat worden met deze Conventie in de hand. De Conventie dringt er eveneens op aan dat landen openheid ten opzichte van andere culturen bevorderen.
Interessant om aan te stippen is eveneens dat de Conventie voorziet in de oprichting van een Internationaal Fonds voor Culturele Diversiteit. Dat fonds, dat gespijsd wordt met vrijwillige bijdragen van landen, andere giften en opbrengsten van benefietevenementen, moet vooral ontwikkelingslanden ten goede komen en hun culturele industrieën een duwtje in de rug geven.
Mooi orgelpunt
Met deze Conventie rondt de UNESCO - die volgende maand haar 60ste verjaardag viert - een belangrijke normatieve actie af ter bescherming van de culturele diversiteit in al haar vormen: eerder stelde de Organisatie al conventies op om de illegale handel in cultuurgoederen te bestrijden, om uitzonderlijk waardevol cultureel en natuurlijk erfgoed te beschermen en om bijzondere vormen van immaterieel erfgoed voor de toekomst te vrijwaren. Met deze nieuwe conventie erbij voorziet de UNESCO de twee belangrijkste pijlers van cultuur - erfgoed en hedendaagse creativiteit - van een beschermende laag voor de toekomst.
Klik hier voor de tekst van de Unesco-conventie over culturele diversiteit. pdf (vanaf pagina 22)
Klik hier voor meer informatie over de Universele Verklaring betreffende Culturele Diversiteit.