Zestien eeuwen na haar verdwijning herleeft de grootste bibliotheek van de oudheid in de Egyptische stad Alexandrië. In die bibliotheek werd het Oude Testament voor het eerst vertaald van het Hebreeuws naar het Grieks en het is daar dat Euclydes de geometrie uitvond. "Het is geweldig dat er, slechts op een paar meter afstand van het oude, een nieuw instituut ontstaat dat zich toewijdt aan universele kennis, begrip en tolerantie, zeker in deze tijden waarin oorlogen hoogtij vieren en waarin iedereen het heeft over de ondergang van de beschaving", zegt de directeur van de bibliotheek, Ismail Serageldin.
De officiële opening zou op 23 april 2002 plaatsvinden, op dezelfde datum als de Internationale Dag van het Boek en Copyright, maar door de gebeurtenissen in het Midden-Oosten kwam er een uitstel. Met plaats voor 8 miljoen boeken en uitgerust met de allernieuwste informatietechnologieën, is het de grootste bibliotheek van het Midden-Oosten en Afrika.
Architectuur
De fysieke structuur van de bibliotheek is uniek. "Het ontwerp van het gebouw is gebaseerd op een zonneschijf die uit de grond omhoog komt en is gericht op de zee. Hierdoor symboliseert het de kenmerken openheid en omvangrijkheid van kennis", zegt Serageldin. "Net zoals het Opera House in Sydney of het Guggenheim Museum heeft het een eigen, specifiek karakter". Naast de bibliotheek en een leeszaal voor 1700 mensen, is er een conferentieruimte met plaats voor 3500 personen, een planetarium, vijf onderzoeksinstellingen, een internetcentrum. Er zijn ook drie musea en vier kunstgalerijen. Serageldin stelt dan ook dat het meer dan een bibliotheek is, het is "een internationaal cultureel centrum", vergelijkbaar met het Museion dat vroeger een deel was van de oude bibliotheek en Universiteit van Alexandrië, de ontmoetingsplaats voor dichters, kunstenaars en wetenschappers van toen.
De bibliotheek, opgericht door Ptolemaïus I Soter in 288 v. Chr., had ongeveer 700 000 manuscripten in haar bezit. Aristarchus stelde hier voor het eerst zijn theorie voor dat de aarde rond de zon draait, Erasthotenes berekende op deze plaats de cirkelomtrek van de aarde en Herophilus ontdekte dat de hersenen het lichaam controleren. Na 450 jaar verdween de bibliotheek door een reeks van aanvallen en brandhaarden. De eerste aanval werd uitgevoerd door Caesar in 48 v. Chr., toen hij Cleopatra steunde in haar strijd tegen haar broer Ptolemaïus XIII.
Ontmoetingsplaats
Dit glorieuze verleden intimideert Serageldin geenszins. "Ik wil ervoor zorgen dat de nieuwe bibliotheek een ontmoetingsplaats wordt waar denkers, kunstenaars en wetenschappers van over de hele wereld de basis voor wederzijds respect door dialoog kunnen leggen," zegt hij. "De focus ligt hierbij op de Mediterrane en Arabische Wereld en Afrika. Het is de bedoeling om hechte banden te ontwikkelen met instituten zoals de Universiteit van Alexandrië en van Senghor, de Arabische Academie voor Wetenschap en Technologie en het Egyptisch Centrum voor Creativiteit. De klemtoon komt te liggen op onderzoek naar de geschiedenis van de oude bibliotheek, wetenschapsethiek en de studie van water voor ontwikkeling."
Serageldin, die ook zelf een opleiding tot architect genoot, is verheugd met het ontwerp van het gebouw: "het werd ontworpen door een groep van jonge, getalenteerde Noorse architecten en de supervisie op de uitwerking werd geleid door een uitstekende Egyptische ingenieur, Mamdouh Hamza, die de uitdaging aanging om een deel van het gebouw 18 meter onder de zeespiegel te bouwen. Men kan het gebouw betreden zonder het gevoel overweldigd te worden door de grootte. Men beseft niet dat het 160 meter lang is en 11 verdiepingen hoog. Het is omringd door een muur in de vorm van een halve maan, waarop allerhande letters van het alfabet van 120 talen aangebracht zijn. Het heeft een menselijk, kalm, open en elegant effect." Serageldin, een Marokkaans academicus, is trots op de grote leeszaal, "een van de mooiste ter wereld. Het daglicht dringt in elke plaats door en het plafond, dat ondersteund wordt door grote pilaren, geeft een sfeer van een 'kathedraal van studie', zoals sommigen het zeggen." Vanuit de Callimachus Driehoek kijkt men uit op de leeszaal en kan men de zeven niveaus van het gebouw zien. Serageldin beweert enthousiast dat "de mensen in de toekomst niet meer naar de piramiden komen kijken, maar naar de bibliotheek."
Kritiek
De kritiek op de kosten voor de oprichting van de bibliotheek relativeert hij: "de uiteindelijke kosten bedragen 220 miljoen dollar, waarvan 97,6 miljoen voorzien werd door buitenlandse investeerders. De rest betaalde de Egyptische overheid. Voor een land met 67 miljoen inwoners is 120 miljoen dollar gespreid over tien jaar niet zo een geweldig groot bedrag voor zo een prachtig centrum." Ook de Ptolemaïen werden volgens Serageldin in hun tijd bekritiseerd, maar de geschiedenis heeft hun gelijk gegeven. "De bijdrage die de oude Alexandrië Bibliotheek heeft geleverd aan de wereldkennis, aan het erfgoed van mensheid wordt nu voortgezet en inspireert ons tot een van de meest avontuurlijke aspecten van de menselijke geest." Door die band met het verleden terug op te bouwen krijgt het project een universeel karakter. "Het is heerlijk om te zien hoe veel mensen wereldwijd enthousiast reageren op de nieuwe bibliotheek. Ze behoort daarom toe aan de hele wereld en niet alleen aan Egypte," besluit Serageldin.